Fundacja Ars Chori, w ramach dofinansowania z programu „Muzyka” Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w latach 2020 i 2021, jest organizatorem autorskiego cyklu koncertów z muzyką Jana Sebastiana Bacha pt. Bach vs. Händel, czyli spotkanie, którego nie było.
W koncercie udział biorą profesjonalni artyści specjalizujący się w wykonawstwie muzyki dawnej w tym instrumentaliści grający na replikach instrumentów dawnych.
Kierownikiem artystycznym wydarzenia jest Judyta Tupczyńska, która również w koncertach występuje jako solistka – skrzypaczka grająca skrzypcach barokowych.
Słowo wstępne do wszystkich trzech koncertów oraz koncerty prowadzi znany muzykolog Jakub Burzyński.
Taka już nasza – świadomych konsumentów kultury – zachłanna natura, iż mając do dyspozycji naprawdę wiele, tęsknimy za tym, czego mieć nie możemy… Dla przykładu – od dobrych pięciu dekad żyjemy w najlepszym czasie dla miłośników muzyki dawnej, mając tu i teraz dane wszystkie style, wszystkich kompozytorów, jacy liczą się w historii muzyki. Mamy ich partytury, mamy znakomite biografie, mamy analizy, mamy wreszcie wysublimowane stylistycznie wykonania, na żywo i na nośnikach wszelakich. Zapewne sytuacja taka, gdyby jej doświadczył, dużo bardziej ucieszyłaby Jana Sebastiana Bacha, niż spotkanie osobiste z Jerzym Fryderykiem Händlem. Lecz to właśnie owo nigdy nie mające miejsca spotkanie, rozpala spragnione zmysły nas, rozpieszczonych mnogością muzycznych doznań postmodernistycznych parweniuszy muzycznego historyzmu. Przynajmniej od czasu powszechnego sukcesu niemieckiej sztuki „Kolacja na cztery ręce” (oryg. Mögliche Begegnung) urodzonego we Włocławku Paula Barza z roku 1985, w programach koncertowych zespołów muzyki dawnej zaroiło się od bachowsko-händlowskich konfrontacji.
Tu rodzi się pierwsze pytanie – czy aby na pewno konfrontacja jest tym, co oddawałoby atmosferę spotkania tych dwóch mistrzów? Co tam tych – jakichkolwiek mistrzów? Czy nie po tym poznać mistrza, że nie jest małostkowy i konfrontacyjny, że czerpie od utalentowanych kolegów, nie tracąc do nich szacunku? Co prawda znamy historyczne relacje z rzekomych „pojedynków” na klawiatury, w tym takich z udziałem Händla lub Bacha, lecz czy na przykład współcześni pięściarze nie darzą się poza ringiem szacunkiem, a nawet przyjaźnią? Paul Barz, jak wcześniej Peter Shaeffer w „Amadeuszu”, postawił w swej znakomitej sztuce na konflikt, zyskując na pogłębieniu ekspresji teatralnej wizji. My tego czynić nie musimy. Wszak choć concertare oznacza według niektórych „współzawodniczyć”, to według innych słowo to raczej wyraża bardziej pojednawcze: „współgrać”.
Concertare stanowi zaś ramę naszego trzyetapowego spotkania z Bachem i Händlem. Nie dość bowiem, że programy pierwszego i trzeciego wieczoru wypełnią koncerty instrumentalne, to przypomnieć należy, iż zawarte w nich także utwory kantatowe sam Bach nazywał raczej concerto względnie motetto, i to właśnie w tym pozytywnym znaczeniu, mającym swą genezę jeszcze we wczesnobarokowych concerti ecclesiastici. Zabrzmią więc bachowskie koncerty na skrzypce i obój obok „koncertów” na głosy: Jauchzet Gott oraz Ich bin Vergnügt. Zabrzmią händlowskie motety (czyli concerti): Salve Regina oraz Dixit Dominus obok dwóch fantastycznych concerti grossi z op. 6 – esencja idei „współbrzmienia”. Pośrodku zaś – muzyka kameralna, która wypełni wieczór drugi, a więc twórczość intymna i wysublimowana. Dopiero na tym gruncie, pozbawionym mogących uchodzić za konfrontacyjne popisów i blichtru, zestawiamy kompozycje obu mistrzów. Bez potrzeby porównania, bez hierarchii, bez prężenia muskułów. Zwłaszcza, że nie nasze to muskuły, a to my jesteśmy trzecią stroną tych spotkań, my, wykonawcy i widownia. Na poziomie, na który wynieśli swą sztukę Bach i Haendel, można już tylko zatopić się w bajeczne dźwięki. Na tym poziomie obaj spotykają się z nami – i ze sobą – od wielu, wielu lat…
Jakub Burzyński, 2019
Cykl koncertów składa się z trzech części:
CZĘŚĆ 1 - BACH KONCERTOWO
-
KONCERT C-MOLL ·na obój, skrzypce, smyczki i b.c. · BWV 1060 ·
-
Allegro – Adagio – Allegro ·
-
KANTATA · JAUCHZET GOTT IN ALLEN LANDEN ·na sopran, trąbkę, smyczki i b.c. · BWV 51 ·
-
KONCERT A-MOLL ·na skrzypce, smyczki i b.c. · BWV 1041 ·
-
Allegro – Andante – Allegro assai ·
-
CHORAŁ · JESUS BLEIBET MEINE FREUDE ·z kantaty Herz und Mund und Tat und Leben · BWV 147 ·
-
KANTATA · ICH BIN VERGNÜGT MIT MEINEM GLÜCKE ·na sopran, obój, smyczki i b.c. · BWV 84 ·
-
JUDYTA TUPCZYŃSKA · skrzypce barokowe · kierownictwo artystyczne ·
-
Katarzyna Bienias · SOPRAN·
-
Katarzyna Pilipiuk / Małgorzata Józefowska · OBÓJ
-
Bernard Niezgoda · TRĄBKA ·
-
ZESPÓŁ MUZYKI DAWNEJ MUSARION w składzie:
-
Katarzyna Helwing-Osuch · SKRZYPCE ·
-
Beata Kozyra · SKRZYPCE ·
-
Małgorzata Feldgebel · ALTÓWKA ·
-
Justyna Rekść-Raubo · WIOLONCZELA ·
-
Michał Bylina · KONTRABAS ·
-
Patrycja Domagalska-Kałuża · KLAWESYN ·
-
ZESPÓŁ WOKALNY ARS CHORI pod dyrekcją ZBIGNIEWA TUPCZYŃSKIEGO
CZĘŚĆ 2 - SPOTKANIE KAMERALNE
Bach i Händel – muzyczne starcie
Porównanie twórczości dwóch największych kompozytorów pierwszej połowy XVIII wieku nie jest proste. Bach koncentrował się głównie na twórczości klawiszowej oraz luterańskiej kantacie religijnej, Händel celował w tworzeniu oper i anglikańskich oratoriów. Gruntem, na którym można zestawić ich dzieła, jest kameralistyka instrumentalna, będąca polem do popisu warsztatowego każdego kompozytora. Czas aktywności twórczej obu mistrzów to w muzyce kameralnej okres rozkwitu dzieł na instrument solo z towarzyszeniem basso continuo, a także utworów o fakturze sonaty triowej.
Bach napisał, oprócz trzynastu dzieł na instrument solowy bez basso continuo, dwadzieścia dwa utwory na instrument solo i klawesyn/basso continuo oraz dziewięć sonat triowych. Händel jest twórcą imponującej liczby dwudziestu ośmiu sonat solowych i dwudziestu lub dwudziestu sześciu sonat triowych o zmiennych obsadach. Większość wspomnianych dzieł to utwory typu da chiesa, o czterech skontrastowanych częściach.
Sonata triowa h-moll Jerzego Fryderyka Händla składa się tradycyjnie z czterech części. Powstała przed rokiem 1727, a opublikowana została jako pierwszy utwór w zbiorze sześciu sonat op. 2. Z kolei Sonata skrzypcowa D-dur to późne dzieło, ostatni utwór kameralny kompozytora, powstały około roku 1749. Tu również mamy cztery części, instrumentowi solowemu towarzyszy bas cyfrowany bez rozpisanej klawiszowej partii prawej ręki. W obu sonatach pobrzmiewają motywy znane z oper i kantat kompozytora – Händel przyzwyczaił nas do częstego przerabiania na nowo własnej twórczości.
Sonata fletowa e-moll Jana Sebastiana Bacha BWV 1034 pochodzi z wczesnego okresu twórczości, z lat 1718-1723. Składa się z czterech skontrastowanych części, a głos basowy, podobnie jak w Sonacie Händla napisany jest na jednym systemie, jako basso continuo. Sonata triowa c-moll, na flet, skrzypce i b.c. jest częścią słynnej kolekcji znanej jako Musikalisches Opfer (1748), będącej owocem wizyty sędziwego Bacha na dworze Fryderyka II, wielkiego mecenasa sztuki i zapalonego flecisty. To jedno z ostatnich dzieł Bacha, żarliwe w ekspresji i głębokie w wyrazie.
Pomni faktu, iż obaj kompozytorzy byli również znakomitymi klawesynistami i organistami, włączamy jeszcze do programu z muzyką kameralną przykłady ich twórczości klawiszowej. Bacha reprezentuje rozkołysane, nastrojowe Preludium i metafizyczna, trzytematowa, pięciogłosowa (!) Fuga cis-moll, z głównym tematem będącym odzwierciedleniem symbolu krzyża (cis-his-e-dis). Kompozycja pochodzi z pierwszego tomu Das wohltemperierte Klavier (1722). Z bogatej twórczości klawiszowej Händla wybraliśmy równie kunsztowną kompozycję: monumentalną Chaconne G-dur, będącą właściwie tematem z imponującym łańcuchem dwudziestu jeden wirtuozowskich wariacji. Choć dzieło weszło w skład drugiego zbioru Suites de Pièces pour le Clavecin, wydanego w 1733 roku, datowane jest znacznie wcześniej, na lata 1705 – 1717.
Jakub Burzyński
·
-
Jerzy Fryderyk Händel · 1685-1759 ·
-
SONATA TRIOWA H-MOLL OP. 2 NR 1 ·
-
Andante · Allegro · Largo · Allegro ·
-
Jan Sebastian Bach · 1685-1750 ·
-
PRELUDIUM I FUGA CIS-MOLL Z I TOMU DAS WOHLTEMPERIERTE KLAVIER ·Jerzy Fryderyk Händel ·
-
SONATA D-DUR NA SKRZYPCE I B.C. HWV 371 ·
-
Afetuoso · Allegro · Larghetto · Allegro ·
-
Jan Sebastian Bach ·
-
SONATA E-MOLL NA FLET I B.C. BWV 1034 ·
-
Adagio ma non tanto · Allegro · Andante · Allegro ·
-
Jerzy Fryderyk Händel ·
-
CHACONNE G-DUR NA KLAWESYN HWV 435 ·
-
Jan Sebastian Bach ·
-
SONATA C-MOLL NA FLET, SKRZYPCE I BASSO CONTINUO ZE ZBIORU MUSIKALISCHES OPFER BWV 1079 ·
-
Largo · Allegro · Andante · Allegro ·
Wystąpili:
-
ZESPÓŁ FILATURA DI MUSICA w składzie:
-
Judyta Tupczyńska · SKRZYPCE BAROKOWE · KIEROWNICTWO ARTYSTYCZNE ·
-
Magdalena Pilch · FILET TRAVERSO ·
-
Agnieszka Oszańca · WIOLONCZELA BAROKOWA ·
-
Patrycja Domagalska-Kałuża · KLAWESYN ·
CZĘŚĆ 3 HÄNDEL KONCERTOWO
CONCERTO GROSSO G-DUR OP. 6 NR 1
-
A tempo giusto · Allegro · Adagio · Allegro · Allegro ·
SALVE REGINA HWV 241
-
na sopran, dwoje skrzypiec i basso continuo ·
WHY DO THE NATIONS
-
aria z oratorium Mesjasz HWV 56 ·
CONCERTO GROSSO F-DUR OP. 6 NR 2
-
Andante larghetto · Allegro · Largo · Allegro ma non troppo ·
DIXIT DOMINUS HWV 232
DIXIT DOMINUS DOMINO MEO
-
chór ·
VIRGAM VIRTUTIS TUAE
-
aria ·
TECUM PRINCIPIUM
-
aria ·
JURAVIT DOMINUS
-
chór ·
TU ES SACERDOS
-
chór ·
DOMINUS A DEXTRIS TUIS
-
chór ·
DE TORRENTE
-
duet ·
GLORIA PATRI
-
chór ·
Wystąpili:
-
CONCERTO GROSSO G-DUR OP. 6 NR 1
-
A tempo giusto · Allegro · Adagio · Allegro · Allegro ·
-
SALVE REGINA HWV 241
-
na sopran, dwoje skrzypiec i basso continuo ·
-
WHY DO THE NATIONS
-
aria z oratorium Mesjasz HWV 56 ·
-
CONCERTO GROSSO F-DUR OP. 6 NR 2
-
Andante larghetto · Allegro · Largo · Allegro ma non troppo ·
-
DIXIT DOMINUS HWV 232
-
DIXIT DOMINUS DOMINO MEO
-
chór ·
-
VIRGAM VIRTUTIS TUAE
-
aria ·
-
TECUM PRINCIPIUM
-
aria ·
-
JURAVIT DOMINUS
-
chór ·
-
TU ES SACERDOS
-
chór ·
-
DOMINUS A DEXTRIS TUIS
-
chór ·
-
DE TORRENTE
-
duet ·
-
GLORIA PATRI
-
chór ·
Organizator:
Koncerty realizowane były:
W roku 2020 w Domu Pracy Twórczej w Radziejowicach, ul. H. Sienkiewicza 4, 96-325 Radziejowice
/I cykl trzech koncertów/
W roku 2021 w Zamku Odrowążów, ul. Parkowa 1a, 47-325 Kamień Śląski
/II cykl trzech koncertów/
DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY DZIEDZICTWA NARODOWEGO I SPORTU POCHODZĄCYCH Z FUNDUSZU PROMOCJI KULTURY W RAMACH PROGRAMU „MUZYKA”, REALIZOWANEGO PRZEZ INSTYTUT MUZYKI I TAŃCA
DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW FUNDACJI PZU/
PARTNER FUNDACJA PZU
