11-19 listopada 2023
Festiwal Muzyka Archiwów 2023 nosi tytuł: Muzyka Polska i Okolice
Polska, jej kultura i wrażenie, jakie wywoływała, stanowi centrum tegorocznej edycji festiwalu. Poznajemy jej bogactwo i kulturową tradycję poprzez muzykę pochodzącą z dawnych rękopisów – Tabulatury Pelplińskiej, Rękopisu Połockiego czy XVIII-wiecznych rękopisów tarnowskich. Odszukujemy polskie rytmy i inspiracje muzyką ludową w utworach Telemanna, Hume’a, Veraciniego czy Schmelzera. Poznajemy związki europejskich twórców z Rzeczypospolitą. Wsłuchujemy się w dźwięki kompozycji powstałych w okresie rozkwitu polskiego baroku: Jarzębskiego, Mielczewskiego, Gorczyckiego, Szarzyńskiego czy Stachowicza. Odnajdujemy zapomniane pieśni Ryszarda Sielickiego.
Różne obrazy, różne nawiązania, różne perspektywy. Muzyka polska i okolice na Festiwalu Muzyka Archiwów, którego inauguracja przypada 11 listopada 2023 roku – w 105 rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości.
Koncert 1 Tabulatura pelplińska 11.11.2023
Koncert prezentuje muzykę zawartą w jednym z najważniejszych i najobszerniejszych polskich zbiorów XVII-wiecznych – Tabulaturę pelplińską. Zbiór sporządzony został ok. 1620-1630 roku dla katedry w Pelplinie, do dzisiaj przechowywany jest w pelplińskiej bibliotece. Odkryty została w 1957 roku przez Adama Sutkowskiego. Jest jednym z najobszerniejszych zbiorów w Europie tego czasu – zawiera 911 kompozycji wokalnych i instrumentalnych w transkrypcji organowej. Znaleźć w niej można intawolacje canzon kompozytorów włoskich, angielskich i niemieckich, wśród których znajdują się również kompozycja Adama Jarzębskiego. Czterogłosowa faktura daje możliwość wykonawcom do zastosowania własnego instrumentarium. Podczas koncertu zabrzmią autorskie opracowania na instrumenty typowe dla I połowy XVII wieku – flety podłużne i flety traverso, skrzypce, viole da gamba i pozytyw. Koncert wykonywany jest w wysokim wczesnobarokowym stroju a1 – 465 Hz.
Program koncertu:
Cesare Borgo – Canzon La Castelnovata Cesare Borgo – Canzon l’Averolda Giovanni Valentini – Canzona a 4 Adam Jarzębski – Spandesa Andrzej Rohaczewski – Canzon a 4 Adam Jarzębski – Canzon prima Adam Jarzębski – Canzon seconda Adam Jarzębski – Canzon terza Thomas Morley - Fantasia a 4 Tarquinio Merula – Canzon La Marcha Adam Jarzębski – Norimberga Adam Jarzębski – Concerto primo Tarquinio Merula – Canzon La Lusignuola Canzony anonimowe.
Wystąpią:
Zespół muzyki dawnej Filatura di musica
Wprowadzenie - Marek Nahajowski
Koncert 2 RECITAL Rozmowy z muzyką w tle Zbigniew Tupczyński zaprasza.
Gość specjalny – Justyna Reczeniedi 12.11.2023
Spotkanie muzyczne z Justyną Reczeniedi dopełni muzyka w jej wykonaniu z towarzyszeniem fortepianu, na którym zagra Krzysztof Trzaskowski. Usłyszymy mniej znane utwory i pieśni romantyczne. Szczególną uwagę zwraca na nowo odkrywana twórczość R. Sielickiego- polskiego kompozytora piszącego głównie muzykę filmową, teatralną i do słuchowisk.
G. Puccini - "Musetta's Waltz" z opery "Cyganeria"
S. Moniuszko - "Czy powróci?"
F. Schubert - " Ständchen" serenada
R. Sielicki - " Piękny kaprys"
Koncert 3 KONCERT Z polskich archiwów 12.11.2023
Koncert upamiętnia 250 rocznicy śmierci Johanna Joachima Quantza. Na koncercie zabrzmią dwa „koncerty polskie” G. Ph. Telemanna, w których pobrzmiewają wyraźne inspiracje polską muzyką ludową. Pozostałe utwory – sonata skrzypcowa włoskiego kompozytora F. M. Cattanea i dwa koncerty fletowe niemieckiego twórcy J. J. Quantza pochodzą z rękopisów zachowanych w polskich zbiorach. Wydane zostały niedawno przez Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa w opracowaniu Ireny Bieńkowskiej („Sonaty Francesca Marii Cattaneo z rękopisu tarnowskiego PL-TA 23” oraz „Sei concerti a flauto traversiere obligato z rękopisu tarnowskiego PL-TA 49-54”). Rękopisy, które obecnie przechowywane są w bibliotece w Tarnowie stanowią ciekawe świadectwo repertuaru, który był obecny na polskich dworach magnackich w XVIII wieku. Na uwagę zasługuje również fakt, iż Quantz był przez długi czas muzykiem w kapeli elektora saskiego, a zarazem króla polskiego Augusta II w Dreźnie.
Program koncertu:
Georg Philipp Telemann (1681-1767) - Concerto polonois G-dur TWV 43:G7 na smyczki i b.c.
Johann Joachim Quantz (1697-1773) – Koncert G-dur na flet, smyczki i b.c. (nr 2 z rękopisu tarnowskiego PL-TA 49-54)
Francesco Maria Cattaneo (1697-1758) – Sonata d-moll na skrzypce i basso continuo (z rękopisu tarnowskiego PL-TA 23)
Georg Philipp Telemann – Concerto polonois B-dur
Johann Joachim Quantz – Koncert e-moll na flet, smyczki i b.c. (nr 3 z rękopisu tarnowskiego PL-TA 49-54)
Wystąpią:
Magdalena Pilch - flet traverso
Zespół muzyki dawnej Musarion
Wprowadzenie - Irena Bieńkowska
Koncert 4 KONCERT Polska w rozkwicie 18.11.2023
Koncert dedykowany zasługującemu na szczególną uwagę kompozytorowi – o. Damianowi Stachowiczowi, związanemu z zakonem pijarów. Jego niedawno odkryte dzieła wokalno – instrumentalne są świadectwem wyjątkowej biegłości warsztatowej i bardzo dobrej orientacji kompozytora w obowiązujących wówczas konwencjach, a zwłaszcza w tradycjach muzyki włoskiej. Niejednokrotnie odnajdujemy w nich inspiracje osiągnięciami barokowej retoryki muzycznej, która sprawia, iż jego muzyczna interpretacja sakralnych tekstów uzyskuje bardzo sugestywną ilustrację poszczególnych słów i zdań. W programie znajdują się jego wokalno – instrumentalna kompozycja o charakterze koncertującym: “Veni Consolator” i unikat wśród zachowanych zabytków muzyki polskiej:”Missa eequiem”, czyli Msza Żałobna, której wykonanie dopełni, zgodnie z dawną praktyką, chorał gregoriański. W koncercie znajdą się także kompozycje S.S. Szarzyńskiego , którego jedynym zachowanym utworem instrumentalnym jest Sonata na 2 skrzypiec i basso continuo (realizowane tu zwykle przez organy), napisana w formie sonaty da chiesa , ale jeszcze z cechami dawnej canzony . Sonata ta należy do najwybitniejszych utworów instrumentalnych polskiego baroku, zachowała się w rękopiśmiennej kopii z roku 1706 . Zabrzmi także Jesu spes mea – koncert na sopran solo, 2 skrzypiec i basso continuo. W koncercie ukazana zostanie także twórczość G. G. Gorczyckiego i M. Mielczewskiego polskich, najwybitniejszych obok Stachowicza kompozytorów epoki polskiego baroku.
Program koncertu:
Grzegorz Gerwazy Gorczycki (1665/67-1734) - Laetatus sum
Stanisław Sylwester Szarzyński (XVII/XVIII w.) – Jesu spes mea
Stanisław Sylwester Szarzyński – Sonata a due violini e basso pro organo
Grzegorz Gerwazy Gorczycki - Jesus Redemptor ominium
Adam Jarzębski (koniec XVI w. -1648/49) – Venite exultemus
Damian Stachowicz (1658-1699) - Veni, veni consolator
Grzegorz Gerwazy Gorczycki – Tota pulchra es
Maria Marcin Mielczewski (zm. 1651) - Canzona seconda a tre Damian Stachowicz- Missa Da Requiem
Wystąpią:
Zbigniew Tupczyński - dyrygent
Samitra Suwannarit - sopran
Marta Mularczyk - sopran Joanna Gontarz - alt
Adam Sławiński - tenor Miłosz Kondraciuk - bas
Zespół muzyki dawnej Musarion Zespół Wokalny Ars Chori
Wprowadzenie - Judyta Tupczyńska
Koncert 5 KONCERT Polonica. Inspiracje Polską w okruchach 19.11.2023
Koncert pokazuje nietypowe podejście do muzyki polskiej. Zaprezentowane utwory są autorstwa kompozytorów europejskich XVII i XVIII w., w jakiś sposób nawiązują do tematyki polskiej. Powiązania te są różnego rodzaju – bezpośrednie nawiązanie w tytule i charakterze utworów do Polski i polskiej muzyki ludowej (np. wykorzystanie poloneza albo oznaczenie alla polacca lub inne odnoszące się do Polski), czy zadedykowanie zbioru polskiemu królewiczowi. Tarquinio Merula w latach 1624-1626 przebywał w Warszawie na dworze króla Zygmunta III Wazy jako muzyk królewskiej kapeli. Zapewne część jego utworów powstała w Polsce. Do naszego kraju nawiązuje również jedna z jego późniejszych canzon – La Polacchina. Hiszpański kompozytor Bartolomeo Selma y Salaverde zadedykował swój jedyny znany zbiór muzyki instrumentalnej wydany w Wenecji w 1638 polskiemu królewiczowi (synowi króla Zygmunta III Wazy) Karolowi Ferdynandowi. Dwie wybrane canzony z tego zbioru prezentują typowe dla wczesnego baroku stosowanie techniki koncertującej i pomysłowych środków polifonicznych. Polnische Sackpfeifen J. H. Schmelzera przeznaczone na dwoje skrzypiec i basso continuo naśladują dźwięk dud,, często wykorzystywanych w polskiej muzyce ludowej. Kompozycja pełna jest dowcipu i posiada rustykalny charakter. Schmelzer jako jeden z pierwszych wykorzystywał elementy folkloru różnych narodów w swojej muzyce. Angielski kompozytor T. Hume zetknął się z polską kulturą służąc jako najemnik w wojskach szwedzkich podczas wojny z Polską.. Zaprezentowane zostaną trzy jego „polskie” utwory na violę da gamba : Polska Vilanella, Polska Aria i Pavana dla polskiego Księcia. Polskie inspiracje są bardzo widoczne w muzyce G. Ph. Telemanna. Jako kapelmistrz na magnackich dworach w Pszczynie i Żarach często słuchał gry polskich ludowych kapel, zachwycając się zwłaszcza grą skrzypków, czemu dał wyraz w swojej Autobiografii. Przykładem przeniesienia ludowego brzmienia do muzyki artystycznej jest VIII Fantazja E-dur, której ostatnią część stanowi oberek. Dwaj XVIII-wieczni kompozytorzy – F. M. Veracini i C. Ph. E. Bach działali w czasach, kiedy polski narodowy taniec – polonez oraz skojarzenia z Polską (alla polacca) stawało się modny w muzyce zachodniej Europy, zwłaszcza niemieckiej. Pochodzący z Florencji Veracini przez pewien czas sprawował funkcję nadwornego kompozytora w Dreźnie na dworze. Augusta II – elektora saskiego, a zarazem polskiego króla. Pierwszą część prezentowanej na koncercie sonaty na skrzypce i b.c. stanowi polonez. Jego bardzo charakterystyczny rytm i dostojny charakter spleciony jest z wirtuozowskimi skrzypcowymi figuracjami. Koncert prezentuje bardzo zróżnicowaną muzykę, powstałą od wczesnego do późnego baroku, przeznaczoną na różną obsadę wykonawczą (klawesyn solo, viola da gamba solo, skrzypce solo oraz z basso continuo, obsada triowa). Koncert wykonywany na instrumentach historycznych. Prezentowana muzyka daje możliwość słuchaczowi prześledzenia wpływów w muzyce od innej strony – nie oddziaływania muzyki włoskiej i niemieckiej na twórczość polskich kompozytorów, ale ukazanie muzyki angielskiej, niemieckiej, austriackiej i włoskiej inspirowanej muzyką polską.
Program koncertu:
Tarquinio Merula (1590/95-1665) – Canzona La Polacchina
Tarquinio Merula – Canzon La Cattarina
Tarquinio Merula – Canzon La Pighetta
Bartolomeo Selma y Salaverde (ok. 1595 – po 1638) – Canzon terza a 3, doi soprani e basso Bartolomeo Selma y Salaverde – Canzon prima a 2, doi soprani Johann
Heinrich Schmelzer (1620/23-1680) – Polnische Sackpfeifen (Polskie dudy)
Georg Philipp Telemann (1681-1767) – VIII Fantazja E-dur na skrzypce solo TWV 40:21
Tobias Hume (ok. 1569 – 1645) – Polish Vilanelle, Polish Ayre, Pavane for Polish Duke
Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788) – Polonaise, Alla polacca
Francesco Maria Veracini (1690-1768) – Sonata B-dur op. 2 nr 2
Wystąpią:
Zespół muzyki dawnej Musarion
Wprowadzenie - Judyta Tupczyńska
